نقش ارتش در تکوین هویت ملی در دوره پهلوی اول

نزدیک به 200 سال است که از فراگیر شدن گفتمان هویت ملی در جهان می گذرد. گفتمانی که در صدر مدرنیته و از اروپای غربی آغاز شد و به تدریج در سراسر جهان فراگیر شد. یکی از مهم‏‏ترین پرسش‏هایی که از بدو پیدایش این گفتمان، در بین اهل اندیشه و تحقیق مطرح شد؛ پرسش از چگونگی تولد مفهوم ملیت و تسری آن به جوامع غیر مدرن بود. پرسشی که به آشکارسازی و برجسته کردن مولفه‏هایی چون سیاستگذاری‏های‏ فرهنگی و نقش نهادهای مدرن در برساخته شدن مفهوم ملیت در جوامع منتهی شد. گفتمان ملیت که پس از نخستین رویارویی‏های ایرانیان و تمدن غرب در بین روشنفکران ایرانی دوره قاجار در حاشیه نظام اجتماعی طرح شد، با تأسیس دولت جدید پهلوی اول (رضاخان) به گفتمان مسلط سیاسی و فرهنگی ایران تبدیل می‏شود. در این پایان نامه در حد توان کوشش شده است به چگونه ساخته شدن سازه هویت ملی در پرتو تأثیرات فرهنگی و اجتماعیِ نهادهای مدرن و به‏طور اخص نهاد ارتش پرداخته شود. ارتش یکپارچه جدید، در کنار کارکردهای سیاسی و نظامی‏اش در ایجاد و ابقای حکومت پهلوی به خلق مفهوم ملیت در ذیل ایده ملی‏گرایی در جامعه ایران پرداخته است. در این پایان نامه بر اساس رویکرد جامعه شناسی تاریخی و با اتکا به اسنادی درباره شکل‏گیری و توسعه ارتش مدرن به روایت گوشه هایی از تکوین هویت ملی پرداخته شده است. در این بررسی به نقش سیاست‏های هویتی ملی‏گرا؛ نظیر آموزش‏های ملی مبتنی بر شعار «خدا، شاه، میهن» و نیز سره سازی و ترویج زبان فارسی در سازمان نظامی و در بین افسران و سربازان و نیز به تأثیر خدمت‏ اجباری(نظام وظیفه عمومی) در تضعیف هویت‏های محلی و سنتی ایرانیان و مقاومت اجتماعی در برابر آن اشاره شده است.